Hollywood to miejsce, w którym marzenia się spełniają. To tam powstają największe i najbardziej znane filmy na świecie. To tam pracują i błyszczą najjaśniejsze gwiazdy kina. Wśród nich są także Polacy, którzy z różnych powodów wyemigrowali do Stanów Zjednoczonych i zrobili tam karierę filmową. Kim są ci polscy aktorzy, którzy podbili Hollywood? Co ich łączy i co ich różni? Jak polskie pochodzenie wpłynęło na ich twórczość i wizerunek? W tym artykule przedstawię Ci 10 wybitnych aktorów polskiego pochodzenia, którzy zasłużyli na uznanie i szacunek zarówno w Ameryce, jak i w Polsce. Poznasz ich życiorysy, role filmowe, osobowości i poglądy. Dowiesz się także, jak utrzymują kontakt z Polską i polską kulturą. Zapraszam do lektury!
Polacy w Hollywood: historia i osiągnięcia
Początki obecności Polaków w Hollywood sięgają lat 20. XX wieku, kiedy to wielu polskich emigrantów szukało lepszego życia w Ameryce. Wśród nich byli także artyści, którzy chcieli spróbować swoich sił w nowym i dynamicznym medium, jakim był film. Niektórzy z nich zdobyli sławę i uznanie, inni pozostali w cieniu lub wrócili do Europy. Oto kilka przykładów polskich pionierów kina amerykańskiego:
- Samuel Goldwyn (ur. Szmuel Gelbfisz) – jeden z najważniejszych producentów filmowych w historii Hollywood, założyciel wytwórni Goldwyn Pictures i Metro-Goldwyn-Mayer, laureat honorowego Oscara za całokształt twórczości.
- Pola Negri (ur. Apolonia Chałupiec) – pierwsza polska gwiazda kina niemego i dźwiękowego, znana z ról femme fatale i romansów z Rudolphem Valentino i Charliem Chaplinem.
- Max Factor (ur. Maksymilian Faktorowicz) – twórca marki kosmetycznej Max Factor i wynalazca wielu technik makijażu filmowego, nazywany „ojcem makijażu”.
- Billy Wilder (ur. Samuel Wilder) – jeden z najwybitniejszych reżyserów i scenarzystów filmowych, twórca takich klasyków jak „Bulwar Zachodzącego Słońca”, „Pół żartem, pół serio” czy „Dni winy i róży”, sześciokrotny laureat Oscara.
W kolejnych dekadach pojawiali się kolejni polscy aktorzy, reżyserzy, scenarzyści, operatorzy i inni twórcy filmowi, którzy przyczyniali się do rozwoju kinematografii amerykańskiej. Niektórzy z nich to:
- Roman Polański – reżyser, scenarzysta i aktor, twórca takich filmów jak „Nóż w wodzie”, „Różmaryna dziecko”, „Chinatown” czy „Pianista”, laureat Oscara, Złotej Palmy i Złotego Globu.
- Andrzej Bartkowiak – operator filmowy i reżyser, znany ze współpracy z Sidneyem Lumetem i Joel’em Silverem, autor zdjęć do takich filmów jak „Lethal Weapon 4”, „The Devil’s Advocate” czy „Speed”.
- Lilli Palmer (ur. Lilli Marie Peiser) – aktorka filmowa i teatralna, nominowana do Oscara za rolę w filmie „But Not for Me”, znana także z występów w filmach „Body and Soul”, „The Four Poster” czy „The Boys from Brazil”.
- Mira Sorvino – aktorka i aktywistka, laureatka Oscara i Złotego Globu za rolę w filmie „Poderwana”, znana także z występów w filmach „Romy i Michele na zjeździe absolwentów”, „Mimic” czy „Lulu na moście”.
- Scarlett Johansson – aktorka, piosenkarka i modelka, jedna z najpopularniejszych i najbardziej wpływowych gwiazd Hollywood, nominowana do dwóch Oscarów za role w filmach „Jojo Rabbit” i „Historia małżeńska”, znana także z roli Czarnej Wdowy w uniwersum Marvela.
Portrety wybitnych aktorów polskiego pochodzenia
W tej części artykułu przedstawię Ci 10 wybranych przez mnie aktorów polskiego pochodzenia, którzy zrobili karierę w Hollywood. Każdy z nich ma swoją niepowtarzalną historię, osobowość i styl gry. Każdy z nich ma także swój sposób na utrzymanie kontaktu z Polską i polską kulturą. Oto oni:
Jack Palance (ur. Volodymyr Palahniuk)
Jack Palance to jeden z najbardziej charakterystycznych aktorów amerykańskich, znany z ról twardych i groźnych facetów. Jego ojciec był Ukraińcem, a matka Polką. Urodził się w 1919 roku w Pensylwanii, gdzie pracował jako górnik, bokser i pilot. W czasie II wojny światowej służył w lotnictwie wojskowym i został ranny w wypadku samolotu. Po wojnie zaczął grać w teatrze i telewizji, a następnie przeniósł się do Hollywood. Zadebiutował na dużym ekranie w 1950 roku w filmie „Panic in the Streets”. Sławę przyniosła mu rola antagonisty w westernie „Shane” z 1953 roku, za którą był nominowany do Oscara. Kolejną nominację otrzymał za rolę Drakuli w filmie „Dracula” z 1979 roku. W latach 80. i 90. grał głównie w filmach akcji, takich jak „Tango i Cash”, „Batman” czy „City Slickers”, za który otrzymał Oscara za najlepszą rolę drugoplanową. Jack Palance był dumny ze swojego polskiego pochodzenia i często odwiedzał Polskę. W 1992 roku otrzymał Złoty Medal Gloria Artis za zasługi dla kultury polskiej.
Natalie Wood (ur. Natalia Zacharenko)
Natalie Wood to jedna z najpiękniejszych i najzdolniejszych aktorek amerykańskich, która zaczęła swoją karierę jako dziecko i stała się gwiazdą jako nastolatka. Jej ojciec był Rosjaninem, a matka Polką. Urodziła się w 1938 roku w San Francisco, gdzie jej rodzina przeniosła się po rewolucji bolszewickiej. Już jako czterolatka wystąpiła w swoim pierwszym filmie „Happy Land”. Sławę przyniosła jej rola córki Maureen O’Hara w komedii „Miracle on 34th Street” z 1947 roku. W latach 50. i 60. grała w wielu kultowych filmach, takich jak „Rebel Without a Cause”, „West Side Story”, „Splendor in the Grass” czy „Love with the Proper Stranger”. Była trzykrotnie nominowana do Oscara za najlepszą rolę pierwszo- lub drugoplanową. Natalie Wood była bardzo związana ze swoją rodziną i kulturą polską. Uczyła się języka polskiego od swojej babci i często gotowała polskie potrawy. W 1966 roku odwiedziła Polskę, gdzie spotkała się z prezydentem Edwardem Gierkiem i zwiedziła Warszawę i Kraków. Natalie Wood zmarła tragicznie w 1981 roku w niewyjaśnionych okolicznościach podczas rejsu jachtem.
Gene Wilder (ur. Jerome Silberman)
Gene Wilder to jeden z najbardziej utalentowanych i zabawnych aktorów amerykańskich, znany z ról komediowych i współpracy z Melem Brooksem i Richardem Pryorem. Jego ojciec był Rosjaninem, a matka Polką. Urodził się w 1933 roku w Milwaukee, gdzie jego rodzina osiedliła się po ucieczce z Europy przed nazistami. Już jako dziecko interesował się teatrem i występował w szkolnych przedstawieniach. Po studiach aktorskich w Iowa i Anglii zaczął grać na Broadwayu, gdzie przyjął pseudonim Gene Wilder. Zadebiutował na dużym ekranie w 1967 roku w filmie „Bonnie i Clyde”. Sławę przyniosła mu rola Willy’ego Wonki w filmie „Charlie i fabryka czekolady” z 1971 roku. W latach 70. i 80. grał w wielu kultowych komediach, takich jak „Producenci”, „Młody Frankenstein”, „Płonące siodła” czy „Wszystko albo nic”. Był dwukrotnie nominowany do Oscara za najlepszy scenariusz adaptowany i najlepszą rolę drugoplanową. Gene Wilder nie zapominał o swoim polskim pochodzeniu i odwiedzał Polskę kilka razy. W 1994 roku otrzymał Medal Stulecia Kina Polskiego za wkład w rozwój kultury filmowej.
Gwyneth Paltrow
Gwyneth Paltrow to jedna z najbardziej znanych i kontrowersyjnych aktorek amerykańskich, która prócz aktorstwa zajmuje się także śpiewaniem, pisaniem i prowadzeniem biznesu. Jej ojciec był Żydem pochodzenia polsko-rosyjskiego, a matka Angielką. Urodziła się w 1972 roku w Los Angeles, gdzie jej rodzice byli znanymi twórcami filmowymi i telewizyjnymi. Już jako nastolatka zaczęła grać w teatrze i filmie, debiutując w 1989 roku w filmie „High”. Sławę przyniosła jej rola Violi de Lesseps w filmie „Zakochany Szekspir” z 1998 roku, za którą otrzymała Oscara i Złoty Glob za najlepszą rolę pierwszoplanową. W latach 90. i 2000 grała w wielu popularnych filmach, takich jak „Siedem”, „Emma”, „Talented Mr. Ripley” czy „Iron Man”. Oprócz aktorstwa zajmowała się także śpiewaniem, nagrywając kilka piosenek do filmów i występując na scenie z Coldplay, U2 czy Jay-Z. W 2008 roku założyła firmę Goop, która zajmuje się sprzedażą produktów związanych ze zdrowym trybem życia, modą i urodą. Gwyneth Paltrow interesuje się swoim polskim pochodzeniem i odwiedziła Polskę w 2011 roku, gdzie spotkała się z prezydentem Bronisławem Komorowskim i zwiedziła Muzeum Powstania Warszawskiego.
John Krasinski
John Krasinski to jeden z najbardziej wszechstronnych i utalentowanych aktorów amerykańskich, który prócz aktorstwa zajmuje się także reżyserią, scenopisarstwem i produkcją filmową. Jego ojciec jest Polakiem, a matka Irlandką. Urodził się w 1979 roku w Bostonie, gdzie uczęszczał do katolickiej szkoły. Już jako dziecko marzył o byciu aktorem i występował w szkolnych przedstawieniach. Po studiach teatralnych w Brown University i National Theater Institute zaczął grać w teatrze i telewizji, debiutując w 2000 roku w serialu „State and Main”. Sławę przyniosła mu rola Jima Halperta w serialu „The Office”, za którą był nominowany do trzech nagród Emmy i dwóch Złotych Globów. W latach 2000 i 2010 grał w wielu filmach, takich jak „Away We Go”, „It’s Complicated”, „Something Borrowed” czy „13 Hours”. W 2016 roku zadebiutował jako reżyser i scenarzysta filmu „The Hollars”. W 2018 roku stworzył swój największy sukces filmowy, „Ciche miejsce”, w którym zagrał, wyreżyserował i napisał scenariusz. John Krasinski jest dumny ze swojego polskiego pochodzenia i często odwiedza Polskę. W 2016 roku otrzymał nagrodę Kultury Polskiej za promocję Polski i polskiej kultury za granicą.
Lauren Bacall (ur. Betty Joan Perske)
Lauren Bacall to jedna z najbardziej legendarnych i stylowych aktorek amerykańskich, znana z ról silnych i niezależnych kobiet. Jej ojciec był Żydem pochodzenia polsko-rumuńskiego, a matka Żydówką pochodzenia niemiecko-węgierskiego. Urodziła się w 1924 roku w Nowym Jorku, gdzie jej rodzice rozwiedli się, gdy miała pięć lat. Już jako nastolatka interesowała się teatrem i modelingu, debiutując na okładce magazynu Harper’s Bazaar w 1943 roku. Zadebiutowała na dużym ekranie w 1944 roku w filmie „Mieć i nie mieć”, gdzie poznała swojego przyszłego męża, Humphreya Bogarta. Sławę przyniosły jej role w filmach noir, takich jak „Wielki sen”, „Mroczne przejście” czy „Klucz do zagadki”. W latach 50. i 60. grała w wielu gatunkach filmowych, takich jak komedia, musical, dramat czy western. Była nominowana do Oscara za rolę w filmie „Lustrzane odbicie” z 1996 roku. Lauren Bacall była świadoma swojego polskiego pochodzenia i odwiedziła Polskę w 2006 roku, gdzie otrzymała Złotego Lwa za całokształt twórczości na Festiwalu Filmowym w Gdyni.
Leonard Nimoy (ur. Leonard Simon Nimoy)
Leonard Nimoy to jeden z najbardziej kultowych i wszechstronnych aktorów amerykańskich, który prócz aktorstwa zajmował się także reżyserią, scenopisarstwem, produkcją, fotografowaniem i muzyką. Jego ojciec i matka byli Żydami pochodzenia polsko-ukraińskiego. Urodził się w 1931 roku w Bostonie, gdzie jego rodzice przybyli z Europy przed II wojną światową. Już jako dziecko zaczął grać w teatrze żydowskim, a następnie studiował aktorstwo w Boston College. Po służbie wojskowej zaczął grać w telewizji i filmie, debiutując w 1951 roku w filmie „Queen for a Day”. Sławę przyniosła mu rola Spocka w serialu i filmach „Star Trek”, za którą był czterokrotnie nominowany do nagrody Emmy. W latach 70. i 80. grał także w innych serialach i filmach, takich jak „Mission: Impossible”, „Invasion of the Body Snatchers” czy „Transformers”. Był także reżyserem i scenarzystą kilku filmów z serii „Star Trek” oraz innych produkcji. Leonard Nimoy interesował się swoim polskim pochodzeniem i odwiedził Polskę w 2009 roku, gdzie spotkał się z prezydentem Lechem Kaczyńskim i zwiedził Muzeum Historii Żydów Polskich.
Lisa Kudrow
Lisa Kudrow to jedna z najbardziej lubianych i zabawnych aktorek amerykańskich, która prócz aktorstwa zajmuje się także produkcją i scenopisarstwem. Jej ojciec jest Żydem pochodzenia polsko-białoruskiego, a matka Żydówką pochodzenia niemiecko-węgierskiego. Urodziła się w 1963 roku w Los Angeles, gdzie jej ojciec był znanym lekarzem i badaczem bólu głowy. Ukończyła biologię na Vassar College i planowała zostać lekarzem, ale zmieniła zdanie pod wpływem swojego brata, który był komikiem. Zaczęła grać w teatrze i telewizji, debiutując w 1989 roku w serialu „Cheers”. Sławę przyniosła jej rola Phoebe Buffay w serialu „Przyjaciele”, za którą otrzymała nagrodę Emmy i dwie Złote Globy. W latach 90. i 2000 grała także w wielu filmach, takich jak „Romy i Michele na zjeździe absolwentów”, „Analyze This”, „The Opposite of Sex” czy „Easy A”. Była także producentką i scenarzystką serialu „The Comeback” i „Web Therapy”. Lisa Kudrow interesuje się swoim polskim pochodzeniem i odwiedziła Polskę w 2015 roku, gdzie spotkała się ze swoimi krewnymi i odkryła swoją rodową historię.
Paul Newman (ur. Paul Leonard Newman)
Paul Newman to jeden z najbardziej szanowanych i utalentowanych aktorów amerykańskich, który prócz aktorstwa zajmował się także reżyserią, produkcją, wyścigami samochodowymi i działalnością charytatywną. Jego ojciec był Żydem pochodzenia polsko-węgierskiego, a matka katoliczką pochodzenia słowackiego. Urodził się w 1925 roku w Cleveland, gdzie jego ojciec prowadził sklep sportowy. W czasie II wojny światowej służył w marynarce wojennej. Po wojnie zaczął studiować ekonomię na Ohio University, ale został wydalony za podpalenie krzesła rektora. Następnie studiował dramat na Yale University i Actors Studio. Zadebiutował na Broadwayu w 1953 roku w sztuce „Picnic”. Zadebiutował na dużym ekranie w 1954 roku w filmie „The Silver Chalice”. Sławę przyniosły mu role w filmach takich jak „Kocia zabawka”, „Hud”, „Butch Cassidy i Sundance Kid”, „Żądło” czy „Oskarżeni”. Był dziesięciokrotnie nominowany do Oscara, z czego otrzymał jeden za rolę w filmie „Kolor pieniędzy” i jeden honorowy za całokształt twórczości. Paul Newman nie zapominał o swoim polskim pochodzeniu i odwiedzał Polskę kilka razy. W 1986 roku otrzymał nagrodę Zasłużony dla Kultury Polskiej za promocję polskiego kina.
Winona Ryder (ur. Winona Laura Horowitz)
Winona Ryder to jedna z najbardziej oryginalnych i utalentowanych aktorek amerykańskich, znana z ról niekonwencjonalnych i niepokornych kobiet. Jej ojciec jest Żydem pochodzenia polsko-rosyjskiego, a matka katoliczką pochodzenia irlandzko-belgijskiego. Urodziła się w 1971 roku w Minnesocie, gdzie jej rodzice byli związani z ruchem hippisowskim i komuną. Już jako dziecko interesowała się literaturą i kinem, szczególnie filmami Tima Burtona. Zaczęła grać w teatrze i filmie, debiutując w 1986 roku w filmie „Lucas”. Sławę przyniosły jej role w filmach takich jak „Edward Nożycoręki”, „Dracula”. Była czterokrotnie nominowana do Oscara za najlepszą rolę pierwszo- lub drugoplanową. W latach 90. i 2000 grała także w wielu innych gatunkach filmowych, takich jak komedia, thriller, science fiction czy animacja. Była także producentką filmu „Dziewczyna przerwanej” i serialu „Stranger Things”. Winona Ryder interesuje się swoim polskim pochodzeniem i odwiedziła Polskę w 2015 roku, gdzie spotkała się ze swoimi krewnymi i odkryła swoją rodową historię.
Robert Downey Jr.
Robert Downey Jr. to jeden z najbardziej utalentowanych i charyzmatycznych aktorów amerykańskich, który prócz aktorstwa zajmuje się także śpiewaniem i produkcją filmową. Jego ojciec jest Żydem pochodzenia polsko-litewskiego, a matka chrześcijanką pochodzenia szkocko-niemieckiego. Urodził się w 1965 roku w Nowym Jorku, gdzie jego ojciec był znanym reżyserem filmów awangardowych. Już jako pięciolatek wystąpił w swoim pierwszym filmie „Pound” w reżyserii swojego ojca. W latach 80. grał w wielu filmach młodzieżowych, takich jak „Weird Science”, „Pretty in Pink” czy „Less Than Zero”. W latach 90. grał w wielu gatunkach filmowych, takich jak dramat, komedia, thriller czy biografia. Był nominowany do Oscara za rolę Charliego Chaplina w filmie „Chaplin”. W latach 2000 i 2010 stał się jednym z najpopularniejszych i najbardziej dochodowych aktorów Hollywood, dzięki rolom takim jak Tony Stark/Iron Man w uniwersum Marvela, Sherlock Holmes w filmach Guya Ritchiego czy Kirk Lazarus w filmie „Tropic Thunder”. Robert Downey Jr. nie zapomina o swoim polskim pochodzeniu i odwiedził Polskę w 2012 roku, gdzie promował film „Avengers”.
Scarlett Johansson
Scarlett Johansson to jedna z najpiękniejszych i najzdolniejszych aktorek amerykańskich, która prócz aktorstwa zajmuje się także piosenkarką i modelką. Jej ojciec jest Duńczykiem, a matka Żydówką pochodzenia polsko-białoruskiego. Urodziła się w 1984 roku w Nowym Jorku, gdzie uczęszczała do szkoły artystycznej. Już jako dziewięciolatka wystąpiła w swoim pierwszym filmie „North”. Sławę przyniosły jej role w filmach takich jak „Ghost World”, „Lost in Translation”, „Dziewczyna z perłą” czy „Vicky Cristina Barcelona”. Była pięciokrotnie nominowana do Oscara za najlepszą rolę pierwszo- lub drugoplanową. W latach 2000 i 2010 grała w wielu gatunkach filmowych, takich jak science fiction, akcja, komedia czy dramat. Znana jest także z roli Czarnej Wdowy w uniwersum Marvela. Oprócz aktorstwa zajmowała się także śpiewaniem, nagrywając kilka albumów i singli. Była także twarzą wielu marek i kampanii reklamowych. Scarlett Johansson interesuje się swoim polskim pochodzeniem i odwiedziła Polskę w 2014 roku, gdzie spotkała się z prezydentem Bronisławem Komorowskim i zwiedziła Muzeum Powstania Warszawskiego.
Harrison Ford
Harrison Ford to jeden z najbardziej legendarnych i utalentowanych aktorów amerykańskich, który prócz aktorstwa zajmuje się także lotnictwem i działalnością ekologiczną. Jego ojciec jest Irlandczykiem, a matka Żydówką pochodzenia polsko-rosyjskiego. Urodził się w 1942 roku w Chicago, gdzie uczęszczał do szkoły średniej i studiował filozofię na Ripon College. Zaczynał jako aktor teatralny i telewizyjny, debiutując w 1966 roku w serialu „The Virginian”. Zadebiutował na dużym ekranie w 1967 roku w filmie „Dead Heat on a Merry-Go-Round”. Sławę przyniosły mu role w filmach takich jak „Gwiezdne wojny”, „Łowca androidów”, „Poszukiwacze zaginionej arki” czy „Air Force One”. Był nominowany do Oscara za rolę w filmie „Oskarżeni”. W latach 2000 i 2010 grał w wielu gatunkach filmowych, takich jak akcja, komedia, thriller czy biografia. Znany jest także z roli Hana Solo w uniwersum Gwiezdnych Wojen i Indiany Jonesa w serii filmów przygodowych. Oprócz aktorstwa zajmował się także lotnictwem, posiadając licencję pilota i kilka samolotów. Był także aktywnym działaczem na rzecz ochrony środowiska i praw człowieka. Harrison Ford nie zapomina o swoim polskim pochodzeniu i odwiedził Polskę w 2013 roku, gdzie promował film „Ender’s Game”.